استرس ونگرانی درناباروری
ناباروری یک بحران توسعه یافته است که می‌تواند تهدیدی برای اهداف آینده زوج‌ها باشد. ناباروري بر مردان و زنان سنين باروري تاثير مي گذارد و افراد مبتلا را در معرض مشكلات عاطفي و رواني زيادي قرار ميدهد.
به همين دليل درسال 1994 كنفرانس جهاني جمعيت و توسعه كه در قاهره ، ناباروري به عنوان عاملي مطرح شد كه آسيب جدي بر پيكره سازمان بهداشت جهاني (WHO) نيز ناباروري را به عنوان یك مشكل مهم بهداشت باروري در نظر گرفته است. هدف از اين مقاله، بررسي مشكلات عاطفي و رواني ناشي از ناباروري و راهكارهاي مقابله با آنها در زوجهاي نابارور مي باشد. در اين مطالعه به جنبه‌هايي ازعملكرد زوجين يا اشخاص كه تحت تاثير ناباروري قرار مي‌گيرد، از جمله فعاليت جنسي، اعتماد به نفس، ارتباطات، احساس تنهايي و طرد شدن، مواجهه با درمانهاي پرزحمت، وسواس در مورد باردار شدن، احساس افسردگي، ناتواني، نااميدي، خستگي، گيجي، عصبانيت، از پا در آمدن و احساس درهم شكستن مي پردازد. از طرف ديگر مشكلات رواني و عاطفي، بندرت مي توانند دليل مهمي براي ناباروري باشند، در صورتيكه اين مشكلات ممكن است از اثرات جدي ناباروري باشند. لذا توجه به نيازهاي روحي زوجهاي نابارور بخشي از درمان ناباروري ميباشد. زيرا زماني كه هر يك از زوجين نياز به درك و حمايت ديگري پيدا مي كند رابطه زوجين تحت تاثير قرار مي گيرد.
استرس، نااميدي و احساس شرم از ناباروري مي تواند براي سلامت روحي زوجين و همچنين روابط بين زوجين دردناك و مخرب باشد. به هر حال با تجزيه و تحليل انگيزه بچه دارشدن ميتوان به راهكارهاي مقابله با مشكلات رواني ناشي از ناباروري رسيد. ناباروري مثل ديگر جنبه هاي زندگي، صرفا يك واقعه است كه نبايد با ناراحتي توأم باشد. اما بسياري از افراد از آن رنج مي‌برند و بدين ترتيب با آن هويت پيدا مي‌كنند. بسياري از مفاهيم اساسي هويت شخصي و راه معرفي خودمان به ميزان زيادي وابسته به توانايي بچه‌دار شدن ميباشد. از نظر رواني، داشتن فرزند يك گذر تشريفاتي به زندگي بزرگسالي است. بچه دار شدن، تحقق حداكثر و حداعلي يك زن، بخش اساسي از هويت جنسي، استحكام يك زوج، هدف اصلي ازدواج، خميره و قالب يك خانواده است. در نهايت نتيجه استخراج شده از استنباط فوق، عبارتست از: من هستم چرا كه توانايي باروري و هر چيزي كه به آن دلالت مي كند را دارم. اگر بتوانيم اين ارتباط را بشكنيم و هويت بين آنچه كه ما هستيم و توانايي باروري خود را جدا سازيم، ناباروري را با ديدگاهي جدا از آنچه كه اكنون مي‌بينيم، صرفاً به صورت يك واقعه و مستقل از ارزش خودمان به عنوان يك انسان خواهيم ديد. به اين ترتيب خود را از رنج و ناراحتي هاي مرتبط با ناباروري، رها خواهيم ساخت.
تأثیر روانشناختی ناباروری بر زندگی زناشویی زوجین نابارور اغلب با کشمکش ها و درگیری های خانوادگی همراه است . در پژوهش های متعددی افراد نابارور نارضایتی بیشتری را نسبت به خود و ازدواجشان اظهار کرده اند. در مطالعات متعددی مشخص گردید که با افزایش طول دوره نازایی میزان افسردگی و استرس افزایش می یابد و دیدگاه منفی تری نسبت به ازدواجشان پیدا می کنند. در مطالعاتی مشکلات روانی زنان ناباروری که تحت درمان ناباروری قرار گرفته اند یا با شکست در درمان مواجه شده اند، بررسی گردید. نتایج این مطالعات نشان داد که یک سوم زنان مبتلا به نازایی از نظر سلامت روانی دچار مشکل بودند و در 10 درصد آنان درجاتی از افسردگی متوسط تا شدید وجود داشت.
ناباروری و درمان آن به عنوان یک بحران در زندگی مشترک و تداخل در نقش و هویت والدین، نه تنها مشکلات روانشناختی را به وجود می آورد، بلکه می تواند به عنوان یک ضربه پرقدرت علیه روابط بین زوجین و استحکام خانواده عمل کند . علاوه بر این، استرس ناباروری مجموعه از نشانه ها است که به دنبال ابتلاء به ناباروری در افراد بروز می کند و مشابه بسیاری از علائم اختلالات ناشی از استرس پس از حادثه می باشد و به ویژه در افکار و احساسات مربوط به ناباروری و تلاش برای رهایی از این افکار و احساسات صدق می کند. مشکلات خواب، کار، روابط (بویژه روابط زناشویی)، حساسیت دردناک نسبت به هر گونه محرک محیطی مربوط به تولید مثل نیز افرادی که از ناباروری رنج می برند مشاهده می شود.
زوج های نابارور، اغلب ناباروری را به عنوان استرس زا ترین حادثه زندگی خود دانسته و دوره های مکرر و متوالی درمان را به عنوان دوره های بحران توصیف می کنند و مطالعات متعددی حکایت از پاسخ هایی روانی منفی مانند اضطراب، افسردگی، عدم احساس کنترل، احساس گناه، مشکلات جنسی و عدم اعتماد به نفس در زوجین نابارور می باشد که این هیجانات منفی و استرس ناشی از ناباروری حتی می تواند موجبات قطع درمان را فراهم کرده و یا نتایج درمان را تحت تأثیر قرار دهد .
درمانگرها بین ناباروری اولیه و ثانویه تمایز قائل می‌شوند. ناباروری اولیه به ناباروری‌ای اشاره دارد که زوج‌ها هیچ‌گاه قادر به آوردن بچه نبوده‌اند، ولی در ناباروری ثانویه زوج‌ها قبلاً قادر به آوردن بچه و یا بچه‌هایی بوده‌اند اما اکنون قادر به باروری نیستند. باروری ثانویه را می‌توان کاهش باروری تعریف کرد. اگر کاهش باروری مربوط به هر دو شریک باشد با احتمال بیشتر به ناباروری منجر می‌شود، در صورتی که اگر به یکی از زوج‌ها مربوط باشد فقط گاهی به ناباروری منجر می‌شود. تحقیقات نشان می دهند که خیلی از زوج‌هایی که برای درمان ناباروری مراجعه می‌کنند اغلب کاهش (کم توانی) در باروری دارند و ممکن است بدون درمان آبستن شوند..
حدود 25 سال پیش این اعتقاد وجود داشت که عوامل عاطفی بیش از 40 تا 50 درصد ناباروری را تبیین می‌کند. بنابراین زوج‌های نابارور متقاعد شده بودن که خصوصیات شخصیتی آنها باعث این عدم توانایی شده است، در حالی که مطالعات اخیر نشان داده‌اند که فقط 5 درصد موارد ناباروری به عوامل روانی مرتبط است .در طی 15 سال اخیر درک ما از تأثیرات عاطفی ناباروری افراد نابارور گسترش قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده است. تحقیقات نشان می‌دهند که ناباروری با واکنش‌های احساسی مثل افسردگی، اضطراب، احساس گناه، کناره‌گیری اجتماعی و کاهش عزت نفس در زنان و مردان مرتبط است.
استرس ناباروری به سطح استرسی که زوج‌ها دریافت می‌کنند اشاره دارد. استرس به عنوان واکنش به یک رویداد استرس‌زا و یا استرسوری مثل ناباروری تعریف می‌شود. وقتی که فرد به وسیله‌ی استرس برانگیخته می‌شود غده هیپوفیز مقدار زیادی پرولاکتین تولید می‌کند و سطوح افزایش یافته پرولاکتین سبب اختلال در تخمک گذاری می‌گردد. استرس زیاد حتی ممکن است به توقف کامل چرخه قاعده‌گی بیانجامد و این حالت اغلب در زنان دونده‌ی ماراتون دیده می‌شود که دچار یائسگی دوندگان می‌شوند. در موارد ضعیف‌تر استرس ممکن است منجر به عدم نظم در سیکل قاعدگی شود. همچنین استرس تعداد اسپرم‌ها و مقدار لیبیدورا کاهش می‌دهد که در نتیجه‌ی آن تعداد آمیزش جنسی و احتمال ناباروری کاهش پیدا می کند . براساس شواهد موجود، عوامل روانی می‌توانند در نتایج برخی از درمان‌های ناباروری نقش داشته باشند. برای مثال تأخیر و یا عدم تخمک گذاری به علت استرس می‌تواند در نتیجه‌ی درمان ناباروری اثر داشته باشد.
تجربه‌ی ناباروری تجربه دردناکی است که باور و ادراک فرد را از کنترل پدیده‌ی مورد نظر به چالش فرامی‌خواند. به این صورت که ممکن است افراد نابارور به این نتیجه برسند که هیچ گونه کنترلی بر ناباروری خود ندارند و این خود می‌تواند میزان همکاری آنها را در درمان به حداقل برساند,
مشکلات روانی موجب تشدید ناباروری می شود
با توجه به اهیمت موضوع سلامت روان و نقش آن در باروری، محققین پیشنهاد می کنند که برنامه درمان ناباروری با درمان روحی و روانی همراه باشد. باروری و تجربه حس مادری در زنان موجب احساس رضایت از خویش می شود و شادمانی و آستانه تحمل مشکلات را در آنان افزایش می دهد. ناباروری ضربه روانی شدیدی محسوب می شود که علاوه بر کاهش احساس ارزشمندی و اعتماد به نفسدر زنان موجب بروز تنش در رابطه بین فردی، اجتماعی و زناشویی می شود.
این مشکل همچنین می تواند منجر به بروز اختلال در سلامت روانی فرد و مشکلات زناشویی شود و زمینه سازی جدایی زوجین را فراهم کند به همین دلیل درمان توام ناباروری و روان پزشکی در پیشگیری یا رفع مشکلات موجود بسیار موثر است.
تقویت سخت رویی
معمولا وقتی نتیجه مثبتی از درمان های ناباروری حاصل نمی شود، زوجین و بویژه خانم ها بشدت افسرده و ناامید می شوند. با توجه به این که درمان های نازایی و ناباروری هزینه بر است و از لحاظ روحی فرد را بشدت تحت فشار قرار می دهد و زمانی که هنوز فرصت های دیگری برای تکرار درمان ناباروری دارند، دیگر حاضر نیستند تن به انجام این کار بدهند.
مهم ترین راه کار در چنین شرایطی، تقویت سخت رویی فرد است. چنانچه از ابتدای شروع درمان های ناباروری درمان های روان شناختی نیز برای افراد انجام شود و از روش های واقعیت درمانی برای آنها استفاده شود در نتیجه افراد راحت تر پذیرای درمان های مداوم می شوند.
بعضی افراد ناباروری را با هویت خود پیوند می دهند و آن را با باورهای منفی نسبت به خود تلفیق می کنند که خود باعث حس بی ارزشی و بی کفایتی می شود، در نتیجه اگر بتوان این ارتباط را شکست مرز هویت فرد به عنوان آن چیزی که هست و توانایی باروری را به عنوان یک واقعه مستقل از آن جدا کرد، می توان استرس و فشار روانی را به شکل موثری کاهش داد.
با نازایی خود کنار بیایید
تحمل نداشتن فرزند و ماندن در کنار همسر برای بسیاری از همسران کابوس است، اما خیلی ها از این واقعه برای خود فرصت ساخته اند. در ادامه توصیه هایی برای این همسران بیان می شود که برخی از آن ها قابل تامل است:
آسودگی خاطر داشته باشید، چون آرامش روند درمان شما را تسریع می بخشد.
رابطه عاطفی تان با همسرتان را ارتقا بدهید، قبول کنید که همسرتان اگر بارور نمی شود احساس خشم و گناه می کند برای آنان تسلی خاطر باشید.
بیشتر با هم بخندید و تفریح کنید. نازایی ممکن است یاس و ناامیدی را به همراه بیاورد، تفریح و با هم بودن می تواند فشار روانی را بکاهد.
به هم مهلت بدهید. بسیاری از مراحل درمان نازایی زمانبرند، شاید شکست بخورید، اما اگر به طرف مقابل مهلت بدهید، او را به ادامه راه دلگرم می کنید.
سراغ علاقه و هدف تان بروید، یادتان بیاید که همه راه ها به فرزند ختم نمی شود و شما صاحب آرمان ها و ایده ال های بزرگی بوده اید که پیش از ازدواج در حسرت آن ها بودید، حالا زمان مناسبی برای برنامه ریزی در راه رسیدن به اهداف بزرگ زندگی تان است.
بالاخره این که سرزنش همسرتان سرزنش و بی انصافی در حق خودتان است، پزشکان از زوج هایی که طرف مقابلشان باردار نمی شود یا عقیم است غالبا می پرسند، آیا تنها هدف تان برای ازدواج با او داشتن فرزنده بوده است؟ مسلما زناشویی ابعاد گسترده ای دارد که تنها یک بعد آن فرزندآوری است.