آزمایش اسپرموگرام مهمترین معیار ارزیابی سلامتی باروری در آقایان است. قبل از انجام این آزمایش بهتر است فرد 2 تا 7 روز انزال نداشته باشد. همچنین بهتر است این آزمایش در آزمایشگاه‌های تخصصی اسپرم که آموزش انجام اسپرموگرام را دیده‌اند انجام شود و ایده‌آل است فرد در خود آزمایشگاه نمونه را تهیه کند ولی اگر انجام این کار برای شخص میسر نبود، ظرف نمونه از طرف آزمایشگاه در اختیار فرد قرار داده می‌شود.
شخص باید پس از تهیه نمونه، حداکثر تا نیم ساعت با قراردادن ظرف نزدیک بدن (به دلیل هم سانی دمای نمونه با بدن)، نمونه را به آزمایشگاه برساند. اعدادی که پس از انجام اسپرموگرام در نتیجه آزمایش ثبت می‌شود، اعدادی است که رفرنس آماری هستند و سازمان بهداشت جهانی (WHO) آنها را اعلام کرده است.
این اعداد صرفاً مبنایی هستند برای مقایسه فرد با افرادی که طی یکسال گذشته همسر آنها یک بارداری طبیعی داشته است و بالا بودن این اعداد الزاماً تضمین کننده باروری در زوجین نیست و کم بودن این اعداد هم دلیلی بر تأیید ناباروری نیست. آخرین اصلاحات آزمایش اسپرموگرام مربوط به سال 2010 می‌‌باشد که سازمان بهداشت جهانی اعلام نموده است. این تغییرات به قرار زیر می‌باشند:
حجم مایع انزالی (Volume)
حجم مایع نطفه باید حداقل 1/5 الی 2 سی سی باشد.
سیالیت (Liquefaction)
زمانی که مایع انزالی از بدن خارج می‌شود پس از گذشت 20 الی 30 دقیقه از حالت لخته به مایع تبدیل می‌شود که این حالت را در اصطلاح آزمایشگاهی (Liquefaction) نامگذاری می‌کنند.
اسیدیته (pH)
PH مایع نطفه حدود 7 الی 8 است که در محدوده قلیایی قرار می‌گیرد.
تعداد اسپرم‌ها (Concentration)
تعداد اسپرم‌ها، حداقل 15 میلیون در یک میلی لیتر یا 40 میلیون در کل مایع انزالی است. اگر کمتر از این تعداد باشد، اصطلاح الیگواسپرمی (Oligospermia) به آن اطلاق می‌شود.
تحرک اسپرم (Motility)
حرکت اسپرم‌ها هم خیلی مهم است. اسپرم‌ها زیر میکروسکوپ هرکدام حرکت مشخصی دارند. سابق بر این حرکت اسپرم‌ها به گریدهای 1 ، 2 ، 3 و 4 طبقه بندی می‌شد که معیار آن بر حسب حرکت سریع تا بی حرکت بودن اسپرم‌ها بود. در درجه بندی جدید حرکت اسپرم، که سازمان بهداشت جهانی تأیید نموده، میزان حرکت رو به جلوی اسپرم‌ها معیار قرار گرفته شده و دارای اهمیت است.
این مقدار باید حداقل 32% باشد و اگر کمتر از این میزان باشد در اصطلاح به آن آستنواسپرمی (Astenozoospermia) گفته می‌شود. در مواردی که اسپرم‌ها بی‌حرکت هستند، باید تست زنده بودن اسپرم انجام شود.
زنده بودن (Vitality)
در مواردی که بیش از 80% اسپرم‌ها بی‌حرکت باشند، باید سنجیده شود که آیا اسپرم‌ها با وجود زنده بودن حرکت نمی‌کنند یا اساساً زنده نیستند. که با روش رنگ آمیزی مخصوص این تست انجام می‌شود. پس از انجام این تست انتظار می‌رود حداقل 58% اسپرم‌ها زنده باشند.
شکل اسپرم (Morphology)
نکته بسیار مهم در ارزیابی آزمایش اسپرموگرام، مورفولوژی یا شکل اسپرم است که حتماً باید توسط تکنسین ماهر و مجرب ارزیابی شود. در آخرین اصلاحیه سازمان بهداشت جهانی، حداقل 4% نرمال است.
مقدار گلبول سفید (WBC)
همچنین اگر میزان گلبول سفید یا WBC بیش از یک تا دو میلیون در میلی لیتر باشد، به آن لوکوسیتواسپرمی گفته می‌شود که ممکن است در اثر عفونت اسپرم، یا در اثر افزایش گلبول‌های سفید در مایع نطفه باشد.