سندروم تحریک بیش ازحدتخمدان
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها یکی از مشکلات جنسی است که بر روی زنانی که از داروهای هورمونی تزریقی استفاده می کنند تاثیر می گذارد. این داروها معمولا برای تحریک تخمدان جهت تخمک گذاری کاربرد دارد. این سندرم حتی ممکن است در زنانی که از لقاح آزمایشگاهی (IVF)، القای تخمک گذاری یا تلقیح داخل رحمی نیز استفاده می کنند رخ دهد.
وجود بیش از حد داروهای هورمونی در سیستم های بدن شما می تواند منجر به سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) شود. در این سندرم تخمدان متورم و دردناک می شود. تعداد کمی از زنان ممکن است به نوع شدید OHSS مبتلا شوند. در این نوع معمولا علائم زیر ایجاد می شود:
- افزایش سریع وزن
- درد شکم
- استفراغ
- تنگی نفس
در اغلب موارد، OHSS در طول درمان های ناباروری با استفاده از داروهایی که به صورت خوراکی مصرف می شوند، مانند کلومیفن اتفاق می افتد. گاهی نیز OHSS خود به خودی اتفاق می افتد و مربوط به درمان های ناباروری نمی باشد.
علائم سندرم تحریک بیش از حد تخم
نشانه های سندرم تحریک شدن تخمدان اغلب در عرض ۱۰ روز پس از استفاده از داروهای تزریقی جهت تحریک تخمک گذاری آغاز می شود. علائم می تواند از خفیف تا شدید متغییر باشد و ممکن است در طول زمان بدتر شود یا بهبود یابد.
OHSS خفیف تا متوسط
نشانه های سندرم تحریک شدن تخمدان اغلب در عرض ۱۰ روز پس از استفاده از داروهای تزریقی جهت تحریک تخمک گذاری آغاز می شود. علائم می تواند از خفیف تا شدید متغییر باشد و ممکن است در طول زمان بدتر شود یا بهبود یابد.
علائم نوع خفیف تا متوسط این سندرم عبارتند از:
- درد شکم خفیف تا متوسط
نفخ شکم یا افزایش اندازه دور کمر
حالت تهوع - استفراغ
- اسهال
- حساسیت به لمس در منطقه تخمدان ها
- افزایش ناگهانی وزن بیش از ۶٫۶ پوند (۳ کیلوگرم)
بعضی از زنان که از داروهای باروری تزریقی استفاده می کنند فرم خفیف OHSS را تجربه می کنند که بعد از حدود یک هفته از بین می رود. با این حال، اگر بارداری رخ دهد، علائم OHSS ممکن است بدتر شود و چند روز تا چند هفته ادامه یابد.
- OHSS شدید
با سندرم هیپرزیمولاسیون شدید تخمدان، ممکن است شما علائم زیر را داشته باشید:
- افزایش سریع وزن از ۳۳ تا ۴۴ پوند (۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم) در عرض ۵ تا ۱۰ روز
- درد شدید شکم
- تهوع و استفراغ مداوم و شدید
- لخته شدن خون در پاها
- کاهش ادرار
- تنگی نفس
- احساس تنگی و بزرگی شکم
درمان OHSS خفیف تا متوسط
- OHSS خفیف به طور معمول به صورت خود به خودی درمان می شود. درمان OHSS متوسط می تواند شامل موارد زیر باشد:
- داروهای ضد تهوع (قرص دمیترون برای چیست)، داروهای تجویزی یا هر دو
- معاینات فیزیکی مکرر و اولتراسوند
- اندازه گیری روزانه وزن و کمر برای بررسی تغییرات شدید
- اندازه گیری میزان ادرار هر روزی که تولید می کنید
- آزمایش خون برای کنترل کمبود آب، عدم تعادل الکترولیتی و سایر مشکلات
- دریافت مایع مناسب
- تخلیه مایع شکمی بیش از حد با استفاده از یک سوزن تزریق شده در حفره شکمی
- جلوگیری از لخته شدن خون
درمان OHSS شدید
با OHSS شدید، ممکن است لازم باشد که برای نظارت و درمان تهاجمی، از جمله مایعات IV، در بیمارستان بستری شوید. پزشک شما ممکن است به شما یک دارو به نام کابرگولین به منظور کاهش علائم بدهد. در بعضی موارد، پزشک ممکن است به شما یک داروی دیگر – که به عنوان یک آنتاگونیست هورمون آزاد کننده گنادوتروپین(Gn-RH) شناخته می شود بدهد تا به کاهش فعالیت تخمدان کمک کند.
عوارض جدی ممکن است نیازمند درمان های دیگری مانند جراحی برای کیست تخمدان پاره شده یا مراقبت های شدید برای عوارض کبدی یا ریه باشد. برای کاهش خطر ابتلا به لخته شدن خون در پاها ممکن است به داروهای ضد انعقاد نیاز داشته باشید.
تغییر در شیوه زندگی و درمان های خانگی
اگر سندرم تحریک بیش از حد تخمدان دارید، احتمالا می توانید فعالیت های روزانه خود را ادامه دهید. توصیه های پزشکی که معمولا در این زمینه تجویز می شود شامل موارد زیر است:
- از داروهای مسکن مانند استامینوفن برای بهبود درد شکمی استفاده کنید. اما از مصرف ایبوپرفن یا ناپروکسن سدیم اجتناب کنید. زیرا این داروها می توانند در لانه گزینی تخمک نطفه دار تداخل ایجاد کنند.
- از برقراری رابطه جنسی اجتناب کنید. زیرا ممکن است دردناک باشد و باعث پاره شدن کیست تخمدان شود.
- فعالیت بدنی سبک داشته باشید و از فعالیت های شدید اجتناب کنید.
- خودتان را هر روز وزن کنید و هر روز دور شکم تان را اندازه گیری کنید و افزایش غیرمعمول آن ها را به پزشک اطلاع دهید.
- اگر علائم و نشانه های شما بدتر شد با پزشک خود تماس بگیرید.
پیشگری از سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها
برای کاهش احتمال ابتلا به این سندرم، به یک برنامه فردی برای مصرف داروهای باروری نیاز خواهید داشت. انتظار می رود که پزشک به صورت دوره ای آزمایشاتی، از جمله سونوگرافی مکرر برای بررسی فولیکول ها و آزمایش های خون برای بررسی سطح هورمون ها را انجام دهد.
راهکارهای جلوگیری از OHSS عبارتند از:
- تنظیم یا تغییر دارو: دکتر باید از پایین ترین مقدار ممکن گنادوتروپین ها برای رسیدن به اهداف تحریک تخمدان ها و تحریک تخمک گذاری استفاده کند. تجویز داروهای متفورمین برای زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک در طول تحریک تخمدان ممکن است به جلوگیری از این سندرم کمک کند.
- توقف: اگر سطح استروژن بالا باشد یا تعداد زیادی از فولیکول های در بدن رشد کرده باشند، ممکن است پزشک چند روز قبل از مصرف HCG که باعث تحریک تخمک گذاری می شود، مصرف داروهای تزریقی را متوقف کند.
- اجتناب از مصرف محرک HCG: از آنجایی که OHSS اغلب پس از تزریق HCG ایجاد می شود، جایگزین HCG با آگونیست های Gn-RH مانند لوپرول، به عنوان راهی برای جلوگیری یا محدود کردن OHSS استفاده می شود.
- انجماد جنین: اگر IVF انجام می دهید، تمام فولیکول ها (بالغ و نابالغ) ممکن است از تخمدان ها برداشته شوند تا احتمال OHSS کاهش یابد. فولیکول های بالغ بارور شده منجمد می شود و این موضوع کمک می کند که تخمدان استراحت کند. سپس ممکن است IVF به زمان دیگری موکول شود.
نشانه های سندرم تحریک شدن تخمدان اغلب در عرض ۱۰ روز پس از استفاده از داروهای تزریقی جهت تحریک تخمک گذاری آغاز می شود. علائم می تواند از خفیف تا شدید متغییر باشد و ممکن است در طول زمان بدتر شود یا بهبود یابد.
OHSS خفیف تا متوسط
نشانه های سندرم تحریک شدن تخمدان اغلب در عرض ۱۰ روز پس از استفاده از داروهای تزریقی جهت تحریک تخمک گذاری آغاز می شود. علائم می تواند از خفیف تا شدید متغییر باشد و ممکن است در طول زمان بدتر شود یا بهبود یابد.
علائم نوع خفیف تا متوسط این سندرم عبارتند از:
- درد شکم خفیف تا متوسط
نفخ شکم یا افزایش اندازه دور کمر
حالت تهوع - استفراغ
- اسهال
- حساسیت به لمس در منطقه تخمدان ها
- افزایش ناگهانی وزن بیش از ۶٫۶ پوند (۳ کیلوگرم)
بعضی از زنان که از داروهای باروری تزریقی استفاده می کنند فرم خفیف OHSS را تجربه می کنند که بعد از حدود یک هفته از بین می رود. با این حال، اگر بارداری رخ دهد، علائم OHSS ممکن است بدتر شود و چند روز تا چند هفته ادامه یابد.
- OHSS شدید
با سندرم هیپرزیمولاسیون شدید تخمدان، ممکن است شما علائم زیر را داشته باشید:
- افزایش سریع وزن از ۳۳ تا ۴۴ پوند (۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم) در عرض ۵ تا ۱۰ روز
- درد شدید شکم
- تهوع و استفراغ مداوم و شدید
- لخته شدن خون در پاها
- کاهش ادرار
- تنگی نفس
- احساس تنگی و بزرگی شکم
درمان OHSS خفیف تا متوسط
- OHSS خفیف به طور معمول به صورت خود به خودی درمان می شود. درمان OHSS متوسط می تواند شامل موارد زیر باشد:
- داروهای ضد تهوع (قرص دمیترون برای چیست)، داروهای تجویزی یا هر دو
- معاینات فیزیکی مکرر و اولتراسوند
- اندازه گیری روزانه وزن و کمر برای بررسی تغییرات شدید
- اندازه گیری میزان ادرار هر روزی که تولید می کنید
- آزمایش خون برای کنترل کمبود آب، عدم تعادل الکترولیتی و سایر مشکلات
- دریافت مایع مناسب
- تخلیه مایع شکمی بیش از حد با استفاده از یک سوزن تزریق شده در حفره شکمی
- جلوگیری از لخته شدن خون
درمان OHSS شدید
با OHSS شدید، ممکن است لازم باشد که برای نظارت و درمان تهاجمی، از جمله مایعات IV، در بیمارستان بستری شوید. پزشک شما ممکن است به شما یک دارو به نام کابرگولین به منظور کاهش علائم بدهد. در بعضی موارد، پزشک ممکن است به شما یک داروی دیگر – که به عنوان یک آنتاگونیست هورمون آزاد کننده گنادوتروپین(Gn-RH) شناخته می شود بدهد تا به کاهش فعالیت تخمدان کمک کند.
عوارض جدی ممکن است نیازمند درمان های دیگری مانند جراحی برای کیست تخمدان پاره شده یا مراقبت های شدید برای عوارض کبدی یا ریه باشد. برای کاهش خطر ابتلا به لخته شدن خون در پاها ممکن است به داروهای ضد انعقاد نیاز داشته باشید.
تغییر در شیوه زندگی و درمان های خانگی
اگر سندرم تحریک بیش از حد تخمدان دارید، احتمالا می توانید فعالیت های روزانه خود را ادامه دهید. توصیه های پزشکی که معمولا در این زمینه تجویز می شود شامل موارد زیر است:
- از داروهای مسکن مانند استامینوفن برای بهبود درد شکمی استفاده کنید. اما از مصرف ایبوپرفن یا ناپروکسن سدیم اجتناب کنید. زیرا این داروها می توانند در لانه گزینی تخمک نطفه دار تداخل ایجاد کنند.
- از برقراری رابطه جنسی اجتناب کنید. زیرا ممکن است دردناک باشد و باعث پاره شدن کیست تخمدان شود.
- فعالیت بدنی سبک داشته باشید و از فعالیت های شدید اجتناب کنید.
- خودتان را هر روز وزن کنید و هر روز دور شکم تان را اندازه گیری کنید و افزایش غیرمعمول آن ها را به پزشک اطلاع دهید.
- اگر علائم و نشانه های شما بدتر شد با پزشک خود تماس بگیرید.
پیشگری از سندرم تحریک بیش از حد تخمدان ها
برای کاهش احتمال ابتلا به این سندرم، به یک برنامه فردی برای مصرف داروهای باروری نیاز خواهید داشت. انتظار می رود که پزشک به صورت دوره ای آزمایشاتی، از جمله سونوگرافی مکرر برای بررسی فولیکول ها و آزمایش های خون برای بررسی سطح هورمون ها را انجام دهد.
راهکارهای جلوگیری از OHSS عبارتند از:
- تنظیم یا تغییر دارو: دکتر باید از پایین ترین مقدار ممکن گنادوتروپین ها برای رسیدن به اهداف تحریک تخمدان ها و تحریک تخمک گذاری استفاده کند. تجویز داروهای متفورمین برای زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک در طول تحریک تخمدان ممکن است به جلوگیری از این سندرم کمک کند.
- توقف: اگر سطح استروژن بالا باشد یا تعداد زیادی از فولیکول های در بدن رشد کرده باشند، ممکن است پزشک چند روز قبل از مصرف HCG که باعث تحریک تخمک گذاری می شود، مصرف داروهای تزریقی را متوقف کند.
- اجتناب از مصرف محرک HCG: از آنجایی که OHSS اغلب پس از تزریق HCG ایجاد می شود، جایگزین HCG با آگونیست های Gn-RH مانند لوپرول، به عنوان راهی برای جلوگیری یا محدود کردن OHSS استفاده می شود.
- انجماد جنین: اگر IVF انجام می دهید، تمام فولیکول ها (بالغ و نابالغ) ممکن است از تخمدان ها برداشته شوند تا احتمال OHSS کاهش یابد. فولیکول های بالغ بارور شده منجمد می شود و این موضوع کمک می کند که تخمدان استراحت کند. سپس ممکن است IVF به زمان دیگری موکول شود.