سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOs)
سَندرُم تُخمدان پُلی‌کیستیک (polcystic ovary syndrome PCOS) شایع‌ترین اختلالات غدد درون‌ریز(آندوکرینوپاتی) در زنان و شایع‌ترین علت نازایی ناشی از عدم تخمک‌گذاری می‌باشد….
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) چیست؟
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یکی از شایع ترین اختلال هورمونی در میان زنان به شمار می آید. به طوری که تخمین زده می شود این مشکل در حدود 10% از خانم های در سنین باروری رخ می دهد. مهمترین مشخصه این اختلال وجود تخمدان های بزرگ محتوی تعداد زیادی کیست کوچک است که در لایه بیرونی هر تخمدان قرار گرفته است. در این سندرم سطح هورمون هاي زنانه (نظیر استروژن، پروژسترون، LH و FSH) دچار عدم تعادل شده و باعث افزايش هورمون هاي مردانه (آندروژن ها) و هورمون انسولین می گردد. همین امر موجب بروز علایمی نظیر بی تظمی های قاعدگی، موی زاید، آکنه و چاقی می شود.
نشانه های ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
- بی نظمی و کاهش سیکل های قاعدگی
- مشکلات ناباروری
موهای زاید (هيرسوتيسم) در صورت، سينه و شکم - طاسی یا کم پشت شدن موهای سر با الگوی مردانه
- آکنه (جوش صورت)، پوست چرب يا شوره ی سر
- چاقی یا اضافه وزن
مشکلات ناشی از سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
- ناباروری: سندرم تخمدان پلی کیستیک شایع ترین دلیل ناباروری در زنان محسوب می شود. زنان مبتلا به PCOS به دلیل کمبود تخمک گذاری، معمولا در باردار شدن با مشکل روبرو هستند.
-
دیابت: اختلال عدم تحمل گلوکز، مقاومت به انسولین و افزايش قند خون می تواند در تقریباً یک سوم زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک با وزن طبيعي و اضافه وزن رخ دهد. خطر ابتلا به دیابت نوع دوم در زنان مبتلا به PCOS به مراتب بالاتر است.
- بیماری های قلبی: خانم های چاقی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند و تواماً مقاومت به انسولین دارند در خطر بيشتر ابتلا به بیماری تنگ شدن عروق کرونر قلب هستند.
- بيماري وقفه تنفسي در خواب (آپنه): در افراد مبتلا به این اختلال زمانهاي کوتاه توقف تنفسي حین خواب وجود دارد. ابتلا به مشکل موجب خستگی و خواب هنگام روز، افزایش ریسک بیماری های قلبی و خصوصاً فشار خون بالا می شود. وقفه تنفسي حین خواب تا 30 درصد در خانم ها مبتلا به PCOS بیشتر است.
علت ایجاد سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست؟
در تخمدان ها بخشهايی به نام فوليکول وجود دارد که تخمک ها درون این فوليکول ها قرار می گیرند. طی یک سیکل قاعدگی فوليکول ترکیده شده و تخمک بلوغ یافته از آن آزاد مي شود. جهت بارور شدن (لقاح) تخمک آزاد شده در لوله های تخمک بر (فالوپ) حرکت می کند. در خانم ها مبتلا به PCOS فوليکول های نارسيده به هم می پيوندند و توده های بزرگتر (کيست) می سازند. از طرف دیگر تخمک های به بلوغ رسیده موجود در فوليکول ها نمی توانند از فوليکول آزاد شود. آزاد نشدن تخمک باعث ناباروری می شود.
تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک چگونه است؟
جهت تشخیص PCOS روش مشخص و اختصاصی وجود ندارد و تشخیص آن بر اساس علائم باليني و سونوگرافی داده می شود. آزمایش خون برای بارداری و آزمايشات هورموني (هورمون پرولاکتین ، هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) و هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) ) نیز توصیه می شود. وجود علايمي مانند نامنظم بودن سیکل قاعدگی، موی زاید، جوش صورت و ریزش مو با الگوی مردانه از جمله معیارهای تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک محسوب می شود.
چه هنگام باید به پزشک مراجعه کرد؟
تشخیص و درمان زودهنگام PCOS می تواند به کاهش ابتلا به عوارض بلند مدت آن مثل دیابت نوع 2، بیماری های قلبی و فشار خون بالا کمک کند. هرچه این اختلال زودتر تشخيص داده و درمان آن آغاز شود، پیشگیری از مشکلات مرتبط با آن آسان تر خواهد بود. اگر قاعدگی های نامنظم و موهای زاید روی بدن یا صورت یا آکنه دارید لازم است با پزشک خود مشورت نمایید.
آیا لازم است تمامی افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک تحت درمان قرار بگیرند؟
بلی- تمامی افراد مبتلا بهPCOS باید به طور منظم تحت نظر پزشك باشند. لازم به ذکر است عدم درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک (حتی در صورت خفیف بودن علایم) می تواند در طول زمان خطراتی را براي سلامتي بيمار ایجاد نماید.
چه درمان هایی در درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک استفاده می شود؟
متأسفانه درمان قطعی برای سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد، اما بسياری از مشکلات ناشی از آن را می توان کنترل نمود. با توجه به شدت و علایم PCOS راهکارهای درمانی زیر ممکن است توصیه شود:
- تغيير در شيوه ی زندگی: کاهش وزن خصوصا در افراد مبتلا به چاقی یا اضافه وزن می تواند بسياری از پيامدهای مرتبط با PCOS از جمله مقاومت به انسولین را کاهش دهد.
- دارودرمانی: ممکن است یک سری از داروها جهت کنترل و کاهش پيامدهای اين سندرم تجویز شود. قرص های ضدبارداری از جمله رایج ترین داروهایی هستند که برای تنظیم سیکل ماهیانه تجویز می شوند. همچنین ممکن است داروهای ديگری جهت کاهش رشد موهای زاید، آکنه و سایر علایم مورد استفاده قرار گیرند.
- جراحی: به عنوان یکی از راهکارهای درمان می تواند مطرح شود.روشهای جراحی مثل سوزاندن سطح تخمدان با لاپاراسکوپی ، که باعث می شود ترشح هورمونهای مردانه از سطح تخمدان کاهش یابد.
چرا فت استاپ در درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک مورد توجه قرار گرفته است؟
چاقي یا اضافه وزن در افراد مبتلا به PCOS می تواند باعث شدت یافتن بسیاری از علایم آزار دهنده این اختلال (نظیر آکنه و موی زاید) شود. ارلیستات (فت استاپÒ) تنها داروی مورد تایید غذا و داروی آمریکا (FDA) برای کاهش وزن در بازار ایران محسوب می شود. جدیدترین مطالعات در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک نشان داده است.
تجویز این دارو علاوه بر کمک به روند کاهش وزن می تواند باعث کاهش سطح لیپید سرمی و تستسترون خون (هورمون مردانه) شود. همچنین این دارو می تواند علایم علایم این بیماری نظیر بی نظمی های قاعدگی را بهبود بخشد